+48 608 38 96 36
W ostatnim czasie branża TSL stała się świadkiem ważnej decyzji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dotyczącej odpowiedzialności za wystawianie fałszywych faktur. Sprawa dotyczyła polskiej spółki, której pracownica, w porozumieniu z pracownikami stacji paliw, wystawiła ponad 1600 pustych faktur w prawie pięcioletnim okresie na podstawie przekazanych przez nich paragonów fiskalnych. Chociaż działania te były niezależne od wiedzy i zgody firmy, organ podatkowy domagał się od spółki zapłaty VAT wynikającego z tych faktur. W związku z tym, sprawa trafiła do TSUE, który miał rozstrzygnąć, kto ponosi odpowiedzialność w takiej sytuacji – firma czy pracownik.
Powyższa sytuacja była przedmiotem wątpliwości zarówno organu podatkowego, jak i polskich sądów administracyjnych.
NSA kieruje pytanie do TSUE
Wojewódzki Sąd Administracyjny poparł stanowisko organu, jednak NSA powziął wątpliwości w tej sprawie, dlatego zwrócił się z pytaniem do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Wątpliwość dotyczyła kwestii, na kim spoczywa obowiązek uregulowania VAT należnego wynikającego z wystawionych faktur – na spółce, która była wskazana jako wystawiająca fakturę, czy też na pracownicy, która bezprawnie posłużyła się danymi pracodawcy w celu wystawienia takich dokumentów.
Trybunał Sprawiedliwości UE poprzez swoją rzeczniczkę wskazał, że odpowiedzialność wystawcy faktury na podstawie przepisów dyrektywy VAT nie może być stosowana, jeśli wykluczone jest ryzyko utraty wpływów podatkowych przez kraj członkowski (np. wyrok TSUE z 8 grudnia 2022 r., sygn. akt C-378/21). We wskazanej sprawie ryzyko takie zostało w większym stopniu wykluczone, bowiem na podstawie fikcyjnych faktur można określić nabywców, a tym samym odmówić im prawa do odliczenia VAT naliczonego. Rzeczniczka TSUE podkreśliła, że odpowiedzialność pracodawcy za podatek wykazany na fikcyjnych fakturach może pojawić się wyłącznie w zakresie, w jakim nie można zapobiec odliczeniu daniny przez nabywców.
Zdaniem TSUE, jeśli pracodawca (spółka) nie ponosi winy w nadzorze, jeśli można przypisać mu dobrą wiarę w tym zakresie, tj. nie wiedział o działaniach pracownika i nie miał w związku z tym możliwości podjęcia jakiejkolwiek interwencji w tym zakresie – wówczas nie można obciążać spółki odpowiedzialnością za VAT wykazany w nierzetelnych fakturach.
Co to oznacza dla przedsiębiorcy i pracownika?
Decyzja TSUE może chronić przedsiębiorstwa przed nieuczciwymi działaniami pracowników, którzy bez ich wiedzy i zgody wystawiają fałszywe faktury. To z kolei może wpłynąć na zaufanie do branży, gdyż firmy nie będą obciążane odpowiedzialnością za działania, które były poza ich kontrolą. Biorąc pod uwagę, że odpowiedzialność za nieuczciwe działania w opinii TSUE spoczywa na jednostkach (np. pracownikach), a nie na całej firmie, to może to przekonać klientów i partnerów biznesowych, że cała organizacja nie jest nieuczciwa. W rezultacie, pojedyncze przypadki oszustwa nie będą miały tak dużego wpływu na reputację całego przedsiębiorstwa. Jednakże, istnieje ryzyko, że nieuczciwi pracownicy branży, takich jak spedytorzy, menedżerowie logistyki czy koordynatorzy transportu, mogą próbować wykorzystać tę decyzję jako pretekst do unikania odpowiedzialności za nieprawidłowości w fakturach. Mogą oni twierdzić, że to działania pojedynczych pracowników, a nie całości organizacji. Takie podejście może prowadzić do zwiększonego obciążenia dla organów ścigania, które będą musiały skupić się na dochodzeniach wobec indywidualnych pracowników, a nie przedsiębiorstw jako całości.
Z drugiej strony, pracownicy, którzy działają w dobrej wierze, ale popełniają błędy w fakturach, mogą być narażeni na ryzyko odpowiedzialności karnej. To stawia ich w trudnej sytuacji, zwłaszcza jeśli działali bez złej intencji.
Warto podkreślić, że choć opinia rzecznika generalnego TSUE stanowi mocną propozycję w kontekście toczących się podobnych procesów w sądach polskich, nie jest ona wiążąca. Niemniej jednak, sądy krajowe mogą kierować się takimi opiniami przy wydawaniu wyroków, co czyni je ważnym elementem w procesie sądowym.
W związku z powyższym, branża TSL powinna być świadoma potencjalnych skutków decyzji TSUE i podejmować odpowiednie kroki w celu zapewnienia uczciwości i przejrzystości w swoich działaniach. Wzmocnienie wewnętrznych procedur kontrolnych oraz edukacja pracowników w zakresie prawidłowego wystawiania faktur mogą być kluczem do zapobiegania nieuczciwym praktykom w przyszłości.
Opinia rzeczniczki generalnej Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 września 2023 r., sygn. akt C-442/22
